"Hepimizin bildiği üzere yaşadığımız dönem küresel modern çağdır. Modern çağ, gelenekleri ve milli kültürel değerleri yok ederek, insanları yabancılaştırmakta ve herkesleştirmektedir. Günümüz modern toplumunda, araçlar amaç haline gelmekte ve bu araçlara değer atfedilmektedir. Modern teknoloji ile insan; yapmayı, eylemeyi değil, öğretilmeyi, götürülmeyi talep eder. Bu da insanın yaratıcılığını ve özgünlüğünü kaybetmesine yol açar. Üstelik modern çağda insanlar, uzmanlar tarafından sınırsız tüketime yönlendirilmekte ve kendi hür seçimlerini belirleyememektedirler. Günümüzde daha çok araçla, daha çok trafik yaratılmakta ve çevrenin doğal dengesi giderek bozulmaktadır.
Ivan Illich eserlerinde daha çok çağdaş kurumları ve araçları tenkit etmektedir. Bu kurum ve araçlar, insanları bağımlı hale getirip, onları seçeneksiz bırakmaktadır. Bu çalışmada Illich’in güncel sorunlar karşısındaki felsefi yaklaşımı ve modernite problemleri ile bu problemlere yönelik birtakım çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır. Illich’ten bahsedildiğinde daha çok onun eğitim felsefesi, bilhassa Okulsuz Toplum’u bilinir. Oysa Illich, sosyal bilimlerin pek çok alanında fikir sahibidir. Dolayısıyla bu çalışma Illich’in diğer alanlardaki görüşlerini de tanıtmayı amaçlar. Illich modern kurum ve araçları tamamen dışlamaz, fakat bunlara olan bağımlılığa karşı sınırlandırma getirilmesi gerektiğini dile getirir. Bu bakımdan onun anarşist olduğu yönündeki söylemler tutarsızdır. O, daha çok modern toplumu eleştirerek, insanlardan yaratıcı, aktif ve özerk olmalarını bekler ve bunu da Şenlikli Toplum olarak adlandırır. Şenlikli bir toplumda ise çatışma ve kaostan çok dostluk, misafirperverlik ve ortak bir yaşama kültürü vardır..." (Kapaktaki tanıtımdan.) (05.05.2021)
---
Illich'i "Okulsuz Toplum", "Şenlikli Toplum" ve "Abc Aklın Modernleşmesi" (Barry Sanders ile birlikte) adlı çalışmalarından tanıyorum. Üslubu çetrefilli bir yazar Illich; bu nedenle onun düşüncelerini, eserlerini açımlayan çalışmalara ihtiyacımız var. İşte böyle bir çalışma olan Sarıtaş'ın eseri Illich'i anlamamızda yararlı olacaktır. Şimdi bu eserle ilgili birkaç notumu paylaşayım:
* Kitapta dizgi hataları çok fazla...
* Illich'in hayatıyla ilgili bölüm, daha geniş tutulabilirdi. Bu, onun düşünüş biçimini ve fikirlerini anlamamıza yardımcı olurdu.
* İkinci bölümle üçüncü bölüm başlıklara uyacak şekilde yazılamamış. Üçüncü bölümde söylenmesi gerekenler ikinci bölümde de yer alıyor; bu nedenle ciddi bir tekrar sorunu ortaya çıkmış.
* Illich'in tutarsızlıklarına, açmazlarına çok çok az değinilmiş. Oysa s. 21'deki şu cümlede olduğu gibi bazı tespitler yapılabilseydi iyi olurdu: "Onun tutarsızlığı eğitimde bireyciliği savunurken, toplum felsefesinde insanın yabancılaşmaması gerektiğini ileri sürmesindendir." Yine s. 146'daki şu yargı da geliştirilip açıklanabilir ve benzeri eleştiriler artırılabilirdi: "[...] Illich toplum eleştirmeni olduğu için insanla ilgili bakış açısı zayıftır. Ondan bir insan tanımı ve dolayısıyla da bir insan felsefesi çıkaramıyoruz."
* Sarıtaş; Kenan Gürsoy ve Levent Bayraktar gibi isimlerden de bağlama pek uygun olmayan alıntılar yapmış. Ayrıca, Illich'in eğitim hakkındaki fikirleriyle Ahilik arasında kurduğu benzerlik biraz zorlama olmuş; çok önemli farklılıklar var çünkü.
* Sarıtaş, Illich'in düşünce tarihindeki yeriyle ilgili söylenenlere az da olsa değinmiş ve onun hangi görüşe yakın veya uzak olduğuyla ilgili bilgiler vermiş. Bu konuyla ilgili kısımları ilgiyle okuduğumu söylemeliyim. (06.05.2021)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder