2021'İN GENEL BİR DEĞERLENDİRMESİ

Yeni bir yıla girerken 2021 okumalarımın genel bir değerlendirmesini yapsam iyi olur. Hem neler okumuşum topluca bir görmüş olurum hem de kendime 2022 yılı için bir okuma yönergesi oluşturmaya çalışırım.

* Öncelikle 100 kitap hedefime ulaştığıma sevindim. Sanırım hayatımın sayıca en fazla kitap okuduğum yılı oldu 2021. Bunda tesadüfen bulduğum bu sitenin yani 1000kitap’ın olumlu etkisinin olduğunu da belirteyim.

* Okumalarımın sistemli veya tematik olduğunu söyleyemem. Belli tür ve konular ağırlıklı olsa da gelişigüzel bir okuma yılı oldu 2021 benim için. Doğrusu her yeni kitapta okuma sürecimin bu niteliği aklıma geldi ve bu durumdan biraz rahatsızlık duysam da aynı şekilde devam edip gittim. Umarım 2022 yılı böyle olmaz; birtakım planlarım ve hedeflerim, okumalarımın daha somut sonuçları veya çıktıları olsun istiyorum. Bakalım... Şimdi okuduğum bazı yazar ve eserlerden bahsedeyim.

* Stefan Zweig’tan yirmi iki eser var listemizde. Bunlardan biri (Brezilya Geleceğin Ülkesi) küçük bir monografi sayılır, diğerlerine novella diyebiliriz. (Epeyce kısa öykü ve bir tane de yarım veya taslak hâlinde kalmış roman vardı galiba.) Zweig, Jack London’la birlikte, minik eserleriyle okuma hedefime ulaşmamda çok yardımcı oldu, yoksa zor bir hedefti 100 benim için. Zweig’ı yıllar öncesinden biliyordum, bir iki kitabını da okumuştum; ama onu asıl bu yıl tanıdım diyebilirim. 2021’in ilk dört ayı büyük ölçüde Zweig’la geçti. (Sahaf Mendel sonradan yayımlandığı -en azından Zweig’ta tercih ettiğim yayınevi olan İş Bankası Kültür Yayınları’nda- için onu Eylül’de okumuşum.) Okuru bunalıma sokma ihtimali olsa da Zweig okumaları en zevkli okumalarımdı, cidden çok keyif aldım. Anlatılanları arkadaşlarımla tartıştık, yorumladık; Zweig’ın çarpıcı üslubunu, insan psikolojisine yaptığı o derin sondajları ilgiyle takip ettik. Onun insanın iç dünyasına nüfuz etmeyi bilen çok güçlü bir yanı var gerçekten. Ah, neler neler anlattı bize Zweig! O hastalıklı kahramanları, tutkulu aşkları, sürprizli sonları, çocuk denip geçilemeyecek çocukları, Viyana sokaklarını, Prater Parkı’nı, bazen bütün bir Avrupa coğrafyasına yayılan mekânı, alttan alta hissedilen Avrupalılık kültür ve birikimini unutmak mümkün mü? Zweig’ın son Avrupalı aydın sayılması kesinlikle boşuna değil. Son olup olmadığı belki tartışılabilir, belki başka birileri vardır ona benzeyen, bunları bilemem; fakat onun Batı kültürünü özümlediğinden eminim. Hatta şöyle bir konuşma geçivermişti kafamda onu gittikçe tanıdıktan sonra. “– Acaba Avrupa kültürünü çok daha iyi tanıyan biri için de yeni ve çarpıcı mıdır Zweig’ın yazdıkları? – Sanmıyorum. Sanki Shakespeare’den, Stendhal’dan ‘çıkarıyor’ o çarpıcı vecizeleri.” Neyse, işin bu yönü bir tarafa Zweig 2021’in başat yazarlarından biriydi benim için. Bu arada çevirmenlere de çok teşekkür ederim, Türkçelerini çok beğendim.

* Jack London listeye yedi kitabıyla girmiş, aradığım hâlde hiçbirinde Martin Eden’ın tadını bulamadığım yedi kitapla. (Martin Eden’ı uzun zaman önce okumuştum, belki şimdi okusam ondan da tat alamayacağım.) Söyleyecek pek bi’ sözüm yok açıkçası. Sanırım en “tezli” romanı olan Demir Ökçe’den bile keyif alamadım. Gençler için; şöyle hafif bir şeyler olsun, okuyup geçeyim diyenler için bir seçenek olabilir listemdeki eserleri.

* Gorki’den altı kitap var. 2021 benim için biraz da Gorki yılı olmuş. Bir tiyatro, bir anı ve dört roman. Romanlardan üçü otobiyografik: Çocukluğum, Ekmeğimi Kazanırken, Benim Üniversitelerim. Bu üçlemeyi çok sevmiştim. Ana da güzel bir romandı, ama üçleme daha hoşuma gitti benim; daha sahici bir şeyler vardı onlarda, çeviri de daha düzgündü.

* Bu yıl Tolstoy’dan da üç yapıt okuduk: İvan İlyiç’in Ölümü, Hacı Murat ve Anna Karenina. Tolstoy’un büyüklüğünü özellikle Anna Karenina’da bir kez daha gördüm. Bu romanı neden çok daha önce okumadığıma hayıflandım. Anna Karenina gerçekten büyük bir yapıt, iyi ki geç de olsa okumuşum.

* Dag Solstad 2021 yılında tanıdığım yazarlardan biriydi. İki romanını okudum: Mahcubiyet ve Haysiyet ve Profesör Andersen’in Gecesi. Beğendim. İki eserle ilgili de inceleme adı altında ufak birkaç not paylaştım.

* Mark Twain gibi önemli bir yazardan da iki roman girmiş bu yılın listesine: Tom Sawyer’ın Maceraları ve Huckleberry Finn’in Maceraları. Özellikle ilkini heyecanla okumuştum.

* Gogol’den bu yıl Bir Delinin Anı Defteri - Palto - Burun - Petersburg Öyküleri ve Fayton adlı eseriyle Ölü Canlar’ı okudum. İlk eserdeki bazı öyküleri daha önce de okumuştum, harika öyküler… Ölü Canlar da Gogol’ü daha yakından tanımamı sağladı. Alaycı ve gerçekten acı dili yazarın en öne çıkan özelliği gibi geldi bana. Bu muazzam özelliği yerli yabancı pek çok yazara da geçmiş sanki.

* Wilde’dan da iki kitap var listemizde: Dorian Gray’in Portresi ve yılın son kitabı The Happy Prince and Other Stories. Aforizma makinası Wilde’a her zaman kulak verebiliriz. 2021’de boş geçmediğime memnunum. Umarım 2022’de de bir şeyler okurum ondan.

* Dosto’nun Budala’sı ve Yeraltından Notlar’ı; Sartre’ın Bulantı’sı; Kazancakis’in Zorba’sı; Anday’ın Aylaklar’ı; Halide Edip’in Sinekli Bakkal’ı; Çehov’un Altıncı Koğuş’u; Turgenyev’in Babalar ve Oğullar’ı; Flaubert’in Madam Bovary’si; Duma’nın Kamelyalı Kadın’ı; Hesse’nin Siddhartha’sı 2021’de okuduğum diğer önemli yapıtlar.

* Kurgu ağırlıklı bir yıl oldu 2021, fakat kurmaca dışında da bir şeyler okuduk. Ivan Illich üç kitabıyla girdi listeye. Illich’ten ilk olarak Okulsuz Toplum’u okudum, sonra Şenlikli Toplum’u ve son olarak da başka bir yazarla ortak çalışması olan ABC Aklın Modernleşmesi’ni. Dili çok zor Illich’in, anlamakta zorlandım. Dönüş Sarıtaş’ın Illich ve fikirleri üzerine hazırladığı Modern Dünyanın Bunalımı Karşısında Radikal Bir Eleştiri ve Alternatif Çözümler: Ivan Illıch adlı eseri de bu sebeple alıp okudum, az çok faydasını gördüm.

* Kurgu dışındaki diğer önemli okumalarım da şunlardı: Yalnız Gezerin Hayalleri (Rousseau, H. F. Nemli çevirisi), Edebiyatın Kısa Tarihi (John Sutherland), Babamın Bavulu (Orhan Pamuk), Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923 (Kenan Akyüz).

* Özetle, 2021'de iyisiyle kötüsüyle bereketli bir okuma süreci geçirdim, diyebilirim. 

2022 İÇİN BİRKAÇ NOT:

* Daha seçici ol!

* Tematik okumalar yap! Özellikle Yeni Türk Edebiyatı alanında işine yarayacak şeyler (kaynak eserler, makaleler, ansiklopedi maddeleri, tezler vb.) okumaya çalış!

* Edebiyat teorisiyle ilgili okumalar yap!

* Zamanın el verirse Shakespeare’e dal!

* Sadece okumayla yetinme, yazmaya da devam et!

---

Not: Yazım (imla) konusunda TDK’ye uymayan tasarruflarım var. 

26-27.12.2021