Bugün* bir fırında “ISKARTA EKMEK 5 TL” yazısını görünce pek sevindim. Biraz uzaklaştıktan sonra acaba doğru mu okudum diye dönüp tekrar baktım, yazıyı bir daha okudum. Doğruymuş: “ISKARTA EKMEK 5 TL”.
Ekmek için uygun mu bu kelime,
diye sordum kendi kendime. Sözlükten “ıskarta”ya baktım (İtalyanca scarto’dan
geliyormuş): “1. isim Bazı iskambil oyunlarında kullanılması
gerekmediğinden bir yana bırakılan kâğıt. 2. isim Herhangi bir nedenle
değerini yitirmiş mal” Iskartaya çıkarmak (veya ayırmak) ise şöyle tanımlanmış:
“değersiz bularak bir yana atmak, işe yaramadığı için ayırıp bir yana koymak”. Tam
da anlamına uygun bir niteleme, değil mi? Bu anlamda başka bir sözcük de gelmiyor
aklıma; buna rağmen neden pek karşılaşmıyorum bu sözcükle. Hadi bazı Arapça,
Farsça sözcükler kullanımdan düştü gitti; peki, ıskartaya ne oldu? Acaba Rumcadan,
İtalyancadan, Ermeniceden, Macarca veya Bulgarcadan uzun zaman önce dilimize
geçmiş birtakım kelimeler de unutulup gidiyor mu?
Sanırım TDK Sözlük’ün 1988 baskısıydı,
girişinde gocuk sözcüğünün Bulgarcadan dilimize geçtiğini okumuştum yıllar
önce. Gocuk o yıllarda köyde kentte oldukça yaygın biçimde kullanılan bir
sözcüktü. Şimdi pek duymuyorum. Ne oldu gocuğa; gocuk denilen kıyafeti mi
giymez olduk, yoksa o kıyafete gocuk dememeye mi başladık? Yine, berber
kelimesi de gittikçe daha az kullanılmaya başladı sanki. Demek ki oluyor böyle
şeyler.
Zaten çok dile getirilir dilin
sürekli beslenen, yenilenen bir organizma olduğu; doğasının bunu gerektirdiği,
yaşarlığını böyle sürdürdüğü… Doğru. Doğru olmasına doğru da anılarımız bağlamını
yitirmez mi bu durumda; öyle mefluç, muallak ve mütereddit kalmaz mı?
Düşündüm de farklı bir şeyler söz konusu oluyor
belki de; yani bir yaşama biçimi, tabir caizse anı dizgesi ortadan kalktığı için kullanılmaz oluyor kelimeler de. Örneğin, dilimize Macarcadan geçmiş soba sözcüğü bir şekilde yaşasa
ne olacak; dokununca yakan (Cıss!), güğümleri fokurdatan, kestaneleri kebap
eden, arada sırada oflayıp poflayan, akan, kokan, tüten, yanan, sönen, ellerin
uzandığı, ayak tabanlarının dayandığı, kurulması, kaldırılması törenselleşmiş o
nesne tarih olduktan sonra?
---
*26.01.2025, Pazar
09.02.2025, Pazar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder